Sunday, February 25, 2007

STEVEN PINKER - The Language Instinct

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα ένα Μεταπτυχιακό για τη Διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας. Πριν αρχίσουν τα μαθήματα στο Μάντσεστερ, το Πανεπιστήμιο μου έστειλε μια λίστα με βιβλία που καλό θα ήταν να διαβάσω. Είχε μερικές υπό λίστες ανάλογα με την ειδίκευση που σκόπευα να πάρω. Όλοι όμως οι καθηγητές πρότειναν να έχω διαβάσει το βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ "The Language Instinct" (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο). Δεν είχα ξανακούσει γι αυτό το βιβλίο και έσπευσα να το προμηθευτώ σε μια έκδοση με μαλακό εξώφυλλο.

Γι αυτό το βιβλίο θα γράψω σήμερα μια που τις τελευταίες βδομάδες ο Πίνκερ φιγουράρει σε διάφορα έντυπα. Συνέντευξη στο Έψιλον της Ελευθεροτυπίας, και ένα αφιέρωμα στο ΤIME του οποίου έχει γράψει το κεντρικό άρθρο ο ίδιος.

Λοιπόν αυτό το βιβλίο μου έμαθε μια νέα επιστήμη που λέγεται cognitive science και την οποία πρώτη φορά άκουγα τότε. Τώρα ξέρω ότι λέγεται γνωστική επιστήμη και συνδυάζει εργαλεία από την ψυχολογία, την πληροφορική, τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και τη νευροβιολογία. Είχα τόσο ενθουσιαστεί με αυτή την επιστήμη όταν διάβασα το βιβλίο, που ήθελα να τα παρατήσω όλα και να πάω στην Αμερική να γίνω γνωστική επιστήμονας (μετά κατάλαβα ότι είμαι λίγο τεμπέλα και προτίμησα να κάνω ένα παιδί)

Το βιβλίο είναι μιλάει για τη γλώσσα άλλα όχι όπως θα μιλούσε ένας γλωσσολόγος. Δεν τον ενδιαφέρουν το συγγραφέα τα λάθη, η σωστή χρήση της γλώσσας, οι ιδιωματισμοί και τα συνώνυμα. Τον ενδιαφέρει το βαθύτερο ένστικτο όλων των ανθρώπων να μάθουν να μιλάνε και να καταλαβαίνουν μια γλώσσα. Προσπαθεί να αποδείξει ότι υπάρχει τέτοιο ένστικτο και στο τελευταίο κεφάλαιο προσπαθεί να μας πείσει γιατί κάτι τέτοιο μας αφορά.

Ακόμη και αποκομμένα να διαβάσεις τα κεφάλαια του βιβλίου μαθαίνεις τόσα πολλά. Για το πόσο παρλαπίπες είμαστε ως είδος, για τη γλώσσα του μυαλού τα «διανοητικά» (mentalese, στα Αγγλικά, είμαι πολύ περίεργη για το πώς το μετέφρασαν στα Ελληνικά ) για το πώς είναι μύθος ότι σκεφτόμαστε με λέξεις, για το σχεδιασμό του εγκεφάλου. (Γι αυτό το τελευταίο υπάρχουν πολλά να πει κι έτσι λίγα χρόνια μετά το γλωσσικό ένστικτο έγραψε ένα ακόμη ενδιαφέρον βιβλίο το how the Mind works)

Είναι τεράστιος ο πλούτος των ιδεών που βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο. Ένα αγαπημένο του θέμα είναι η αποδόμηση κάποιων κλισέ για τη γλώσσα που βασίζονται σε λάθη των επιστημόνων ανά τους αιώνες. Στα τελευταία κεφάλαια τονίζει ανάμεσα σε άλλα ότι παρόλες τις διαφορές μας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, τις διαφορές σε θρησκείες, έθιμα, γλώσσα κι ένα σωρό άλλα, τελικά είμαστε πολύ όμοιοι ως είδος. Ένα αγαπημένο μου κομμάτι είναι το κεφάλαιο “The Language Mavens” (Οι Ξερόλες της Γλώσσας θα το μετέφραζα) που εξηγεί το πόσο διαφορετικά βλέπουν τη γλώσσα οι βιολόγοι και οι αστυνόμοι της γλώσσας, τα ψώνια όπως οι γλωσσολόγοι , οι δάσκαλοι αγγλικών κι άλλα τέτοια μίζερα ανθρωπάκια. «Για ένα επιστήμονα το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι η απιθανότητα της. Τα πιο πολλά αντικείμενα στο σύμπαν- λίμνες, βράχοι, δέντρα, σκουλήκια, αγελάδες, αυτοκίνητα- δε μιλάνε. …Πως μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό το θαύμα; Προφανώς χρειάζονται κάποιοι κανόνες αλλά όχι κανόνες του είδους «μη χωρίζετε τα απαρέμφατα», «ποτέ μην αρχίζετε μια πρόταση με ‘και’» . Στην πραγματικότητα ήδη έχουμε μηχανές που δε χωρίζουν απαρέμφατα - λέγονται κατσαβίδια μπανιέρες, μηχανές του καφέ κοκ…..Έτσι κάποιος μπορεί να διαλέξει να κάνει ζήτημα τους γραμματικούς κανόνες αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουν τόση σχέση με την ανθρώπινη γλώσσα όσο και τα κριτήρια για γάτες σένα διαγωνισμό ομορφιάς γατών έχουν με τη βιολογία των θηλαστικών». (η μετάφραση δική μου)

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του βιβλίου που το κάνει τόσο προσιτό είναι το ότι είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ. Κάνει αναφορές σε γραπτά και εργασίες άλλων επιστημόνων αλλά και στο Γούντι Άλλεν, στη Λίλι Τόμλιν στο Σταρ Τρεκ και σε σκανδαλοθηρικές εφημερίδες. Ο άνθρωπος δεν έχει σοβαροφάνεια και φαίνεται και απ’τον τρόπο που απαντάει στο δημοσιογράφο του Έψιλον όταν το ρωτάει για τα – πλούσια – μαλλιά του: «Τα έχω έτσι γιατί μπορώ».

Συνοψίζοντας:
Το Γλωσσικό Ένστικτο ένα βιβλίο με στοιχεία από πολλές επιστήμες ασχολείται με τη γλώσσα των ανθρώπων και είναι ένα βιβλίο που πολλοί άνθρωποι θα βρουν ενδιαφέρον: Όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της γλώσσας, γονείς, βιολόγοι, αστέρια των ΜΜΕ, πολιτικοί και απλοί μπλόγκερζ!

Πριν ανεβάσω το κείμενο κάνω και μια έρευνα να δούμε τι άλλο έχει γραφτεί για το βιβλίο. Λοιπόν το κεφάλαιο για τους Ξερόλες που έμενα μου άρεσε τόσο πολύ αφαιρέθηκε από την ελληνική έκδοση! Επίσης έχει γράψει κι άλλος μπλόγκερ που τον απασχολούν τα ζητήματα της καθολικής γραμματικής.

13 comments:

Anonymous said...

Πολλη καλη η προταση σου για τα βιβλια του Πινκερ, τα παρηγγειλα ηδη απο το Amazon. Μου αρεσει πολυ και η Cognitive Psycology και εχω διαβασει αρκετα σχετικα.
Δεν ειμαι μπλογκερ-απλη αναγνωστρια

Sophia said...

Απίστευτο!! Το έχω εδώ και 10 χρόνια, στην αυτή έκδοση που το έχεις κι εσύ, και το είχα ευχαριστηθεί πολύ όταν το διάβασα, του αξίζει όμως νομίζω μια ανάγνωση και τώρα που η συσσωρευμένη μου γνώση επιτρέπει καλύτερους συνδυασμούς σκέψης. Από τα βιβλία επίσης που πάντα διαβάζω κατά καιρούς (εκτός από τα Harry Potter, Asterix, μικρό Νικόλα, Calvin & Hobbes, κ.ά., χεχε) είναι και το About Time: Einstein's unfinished revolution του Paul Davies και το Chaos, του James Gleick. Αν και είναι σχετικά παλαιά, σου τα συνιστώ ανεπιφύλακτα (καθώς και το Selfish Gene του Richard Dawkins).
;-D

Dr Moshe said...

Αγαπητή Άννα, συγχαρητήρια για το ενδιαφέρον σας σχετικά με αυτόν τον σπουδαίο επιστημονικό κλάδο. Πολλά από όσα γνωρίζουμε σήμερα για τις δομές τής γλώσσας, τα εικονοσχήματα και τη λειτουργία τής αναλογίας στο αντιληπτικό σύστημα του ανθρώπου είναι αποκτήματα τέτοιων μελετών.

Ήθελα μόνο να σας παρατηρήσω ότι μιλούμε για Γνωσιακή Επιστήμη ή Γλωσσολογία, όχι Γνωστική, προκειμένου να αντιδιαστέλλονται οι αγγλικοί προσδιορισμοί cognition και knowledge. H διάκριση είναι αξιοπαρατήρητη, επειδή η γνωσιακή γλωσσολογία μελετά τις γνωστικές δομές που είναι εγγενείς στην οργάνωση της σκέψης (καταλαβαίνετε ότι η πρόταση αυτή δεν θα μπορούσε να διατυπωθεί χωρίς τη λεκτική διάκριση που σας ανέφερα). Για τα εικονοσχήματα και τη μεταφορά έχω αναρτήσει σχετικό κείμενο στο ιστολόγιό μου.

Συγχαρητήρια για την οξυδέρκειά σας. Καλή συνέχεια.

Annabooklover said...

@ Ντόρα: Χρόνια Πολλά για προχθές
@ Σοφία: Θα τα ψάξω και τα άλλα. Έχω και μια φωτογραφία από τα παιδιά της τάξης μου που πιστεύω θα σου αρέσει. Θα τη δημοσιεύσω κάποια στιγμή!
@ Dr Moshe: Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Για την απόδοση του cognitive ως γνωστικό έχετε δίκιο κι εμένα δε μου άρεσε πολύ. Παρασύρθηκα από την εφημερίδα όμως και δεν έπρεπε. Μήπως ήσασταν στη Φιλοσοφική Αθηνών το διάστημα 91-95; Νομίζω ότι γνωριζόμαστε.

Dr Moshe said...

Αγαπητή Άννα, αποφοίτησα από τον Τομέα Γλωσσολογίας το 1991 και, επειδή είμαι μεγαλύτερός σας, δεν νομίζω ότι υπήρξαμε συμφοιτητές. Εντούτοις, προτού ξεκινήσω τις μεταπτυχιακές μου δραστηριότητες, βρισκόμουν σε σεμινάρια της σχολής και σε κάποιο βραχύβιο λογοτεχνικό περιοδικό.

Επομένως, ίσως εσείς θυμάστε καλύτερα... Δεν βρήκα ηλεκτρονική σας διεύθυνση, που θα μου επέτρεπε να σας γράψω πιο συγκεκριμένα. Ευχαριστώ.

Maria Iribarne said...

Κυρία μου, σας έχω προσκαλέσει στο παιχνίδι!

Ρένα Μωυσιάδη said...

Άννα, σας ευχαριστώ πολύ για τα σχόλια που στείλατε σχετικά με το ψωμάκι μου... Σας αφήνω με αγάπη το επισκεπτήριό μου εδώ και τους φιλικούς μου χαιρετισμούς. :)

Annabooklover said...

Ευχαριστώ πολύ κορίτσια. Μαρία Ιριμπάρνε έχω πήξει αυτή τη βδομάδα γι αυτό δεν έπαιξα!

Anonymous said...

Πολύ καλά κείμενα.
Συνεχείστε.
Επειδή είμαι πολύ καινούργιος στην
ανακάλυψη των blog και της τεχνολογίας σας,δεν ξέρω άν λάβατε
ένα κείμενο που έστειλα για την εκστρατεία περισυλλογής βιβλίων.
Πάντως σας ευχαριστω που με αντέξατε.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

Annabooklover said...

Το έλαβα το σχόλιο και σας απάντησα εκεί. Καλή τύχη στην περιήγηση των μπλογκ!

Idom said...

"... είμαι λίγο τεμπέλα και προτίμησα να κάνω ένα παιδί"

Αγαπητή κα Άννα!

Καταπληκτικό! Καταπληκτικό!
Είναι όλα τα λεφτά!!!

Idom

Υ/γ.: ε, μη μού πείτε ότι αφού κάνατε το παιδί, δεν αναθεωρήσατε για το τεμπέλα!;

Anonymous said...

Ειμαι φοιτητρια ψυχολογιας και το βιβλιο του Πινκερ ειναι το συγγραμμα για την εξεταση του μαθηματος της ψυχογλωσσολογίας. Επειδή με ενδιαφέρουν άλλες πτυχες της ψυχολογίας, δεν καταφερα να χαρώ και τόσο πολύ διαβάζοντας το και ιδιαίτερα δυσκολεύομαι να εντοπίσω τις αρχές της κασθολικής γραμματικής του Τσόμσκυ. Αν μπορέσεις να δεις αυτήν την ανάρτhση πριν την Πέμπτη(τότε δίνω το μάθημα), στείλε μου ένα εμαιλ! πιστεύω πως θα μπορέσεις να με βοηθήσεις να καταλάβω κάποια πράγματα απο το βιβλίο..
Σοφη
loubis87@yahoo.gr

NoN SeRViaM said...

Λοιπόν, χαιρετώ κατ αρχήν, και..
Καταπληκτικό βιβλίο, ο μόνος λόγος που μπήκα να σχολιάσω, είναι πως, δεν είδα να αναφέρεις ανάμεσα στους
"Γούντι Άλλεν, στη Λίλι Τόμλιν στο Σταρ Τρεκ και σκανδαλοθηρικές εφημερίδες"
τον Noam Chomsky, που ο ίδιος ο συγγραφέας ονοματίζει πάνω απο δέκα φορές, εξάλλου είναι και ο άνθρωπος που έβαλε τα θεμέλια σε αυτό που λέμε σήμερα "γνωσιακές επιστήμες", μαζί φυσικά με Marvin Minsky, Douglas Hofstader kλπ κλπ..

: )