STEVEN PINKER - The Language Instinct

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα ένα Μεταπτυχιακό για τη Διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας. Πριν αρχίσουν τα μαθήματα στο Μάντσεστερ, το Πανεπιστήμιο μου έστειλε μια λίστα με βιβλία που καλό θα ήταν να διαβάσω. Είχε μερικές υπό λίστες ανάλογα με την ειδίκευση που σκόπευα να πάρω. Όλοι όμως οι καθηγητές πρότειναν να έχω διαβάσει το βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ "The Language Instinct" (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο). Δεν είχα ξανακούσει γι αυτό το βιβλίο και έσπευσα να το προμηθευτώ σε μια έκδοση με μαλακό εξώφυλλο.

Γι αυτό το βιβλίο θα γράψω σήμερα μια που τις τελευταίες βδομάδες ο Πίνκερ φιγουράρει σε διάφορα έντυπα. Συνέντευξη στο Έψιλον της Ελευθεροτυπίας, και ένα αφιέρωμα στο ΤIME του οποίου έχει γράψει το κεντρικό άρθρο ο ίδιος.

Λοιπόν αυτό το βιβλίο μου έμαθε μια νέα επιστήμη που λέγεται cognitive science και την οποία πρώτη φορά άκουγα τότε. Τώρα ξέρω ότι λέγεται γνωστική επιστήμη και συνδυάζει εργαλεία από την ψυχολογία, την πληροφορική, τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και τη νευροβιολογία. Είχα τόσο ενθουσιαστεί με αυτή την επιστήμη όταν διάβασα το βιβλίο, που ήθελα να τα παρατήσω όλα και να πάω στην Αμερική να γίνω γνωστική επιστήμονας (μετά κατάλαβα ότι είμαι λίγο τεμπέλα και προτίμησα να κάνω ένα παιδί)

Το βιβλίο είναι μιλάει για τη γλώσσα άλλα όχι όπως θα μιλούσε ένας γλωσσολόγος. Δεν τον ενδιαφέρουν το συγγραφέα τα λάθη, η σωστή χρήση της γλώσσας, οι ιδιωματισμοί και τα συνώνυμα. Τον ενδιαφέρει το βαθύτερο ένστικτο όλων των ανθρώπων να μάθουν να μιλάνε και να καταλαβαίνουν μια γλώσσα. Προσπαθεί να αποδείξει ότι υπάρχει τέτοιο ένστικτο και στο τελευταίο κεφάλαιο προσπαθεί να μας πείσει γιατί κάτι τέτοιο μας αφορά.

Ακόμη και αποκομμένα να διαβάσεις τα κεφάλαια του βιβλίου μαθαίνεις τόσα πολλά. Για το πόσο παρλαπίπες είμαστε ως είδος, για τη γλώσσα του μυαλού τα «διανοητικά» (mentalese, στα Αγγλικά, είμαι πολύ περίεργη για το πώς το μετέφρασαν στα Ελληνικά ) για το πώς είναι μύθος ότι σκεφτόμαστε με λέξεις, για το σχεδιασμό του εγκεφάλου. (Γι αυτό το τελευταίο υπάρχουν πολλά να πει κι έτσι λίγα χρόνια μετά το γλωσσικό ένστικτο έγραψε ένα ακόμη ενδιαφέρον βιβλίο το how the Mind works)

Είναι τεράστιος ο πλούτος των ιδεών που βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο. Ένα αγαπημένο του θέμα είναι η αποδόμηση κάποιων κλισέ για τη γλώσσα που βασίζονται σε λάθη των επιστημόνων ανά τους αιώνες. Στα τελευταία κεφάλαια τονίζει ανάμεσα σε άλλα ότι παρόλες τις διαφορές μας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, τις διαφορές σε θρησκείες, έθιμα, γλώσσα κι ένα σωρό άλλα, τελικά είμαστε πολύ όμοιοι ως είδος. Ένα αγαπημένο μου κομμάτι είναι το κεφάλαιο “The Language Mavens” (Οι Ξερόλες της Γλώσσας θα το μετέφραζα) που εξηγεί το πόσο διαφορετικά βλέπουν τη γλώσσα οι βιολόγοι και οι αστυνόμοι της γλώσσας, τα ψώνια όπως οι γλωσσολόγοι , οι δάσκαλοι αγγλικών κι άλλα τέτοια μίζερα ανθρωπάκια. «Για ένα επιστήμονα το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι η απιθανότητα της. Τα πιο πολλά αντικείμενα στο σύμπαν- λίμνες, βράχοι, δέντρα, σκουλήκια, αγελάδες, αυτοκίνητα- δε μιλάνε. …Πως μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό το θαύμα; Προφανώς χρειάζονται κάποιοι κανόνες αλλά όχι κανόνες του είδους «μη χωρίζετε τα απαρέμφατα», «ποτέ μην αρχίζετε μια πρόταση με ‘και’» . Στην πραγματικότητα ήδη έχουμε μηχανές που δε χωρίζουν απαρέμφατα - λέγονται κατσαβίδια μπανιέρες, μηχανές του καφέ κοκ…..Έτσι κάποιος μπορεί να διαλέξει να κάνει ζήτημα τους γραμματικούς κανόνες αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουν τόση σχέση με την ανθρώπινη γλώσσα όσο και τα κριτήρια για γάτες σένα διαγωνισμό ομορφιάς γατών έχουν με τη βιολογία των θηλαστικών». (η μετάφραση δική μου)

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του βιβλίου που το κάνει τόσο προσιτό είναι το ότι είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ. Κάνει αναφορές σε γραπτά και εργασίες άλλων επιστημόνων αλλά και στο Γούντι Άλλεν, στη Λίλι Τόμλιν στο Σταρ Τρεκ και σε σκανδαλοθηρικές εφημερίδες. Ο άνθρωπος δεν έχει σοβαροφάνεια και φαίνεται και απ’τον τρόπο που απαντάει στο δημοσιογράφο του Έψιλον όταν το ρωτάει για τα – πλούσια – μαλλιά του: «Τα έχω έτσι γιατί μπορώ».

Συνοψίζοντας:
Το Γλωσσικό Ένστικτο ένα βιβλίο με στοιχεία από πολλές επιστήμες ασχολείται με τη γλώσσα των ανθρώπων και είναι ένα βιβλίο που πολλοί άνθρωποι θα βρουν ενδιαφέρον: Όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της γλώσσας, γονείς, βιολόγοι, αστέρια των ΜΜΕ, πολιτικοί και απλοί μπλόγκερζ!

Πριν ανεβάσω το κείμενο κάνω και μια έρευνα να δούμε τι άλλο έχει γραφτεί για το βιβλίο. Λοιπόν το κεφάλαιο για τους Ξερόλες που έμενα μου άρεσε τόσο πολύ αφαιρέθηκε από την ελληνική έκδοση! Επίσης έχει γράψει κι άλλος μπλόγκερ που τον απασχολούν τα ζητήματα της καθολικής γραμματικής.