STEVEN PINKER - The Language Instinct

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα ένα Μεταπτυχιακό για τη Διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας. Πριν αρχίσουν τα μαθήματα στο Μάντσεστερ, το Πανεπιστήμιο μου έστειλε μια λίστα με βιβλία που καλό θα ήταν να διαβάσω. Είχε μερικές υπό λίστες ανάλογα με την ειδίκευση που σκόπευα να πάρω. Όλοι όμως οι καθηγητές πρότειναν να έχω διαβάσει το βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ "The Language Instinct" (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο). Δεν είχα ξανακούσει γι αυτό το βιβλίο και έσπευσα να το προμηθευτώ σε μια έκδοση με μαλακό εξώφυλλο.

Γι αυτό το βιβλίο θα γράψω σήμερα μια που τις τελευταίες βδομάδες ο Πίνκερ φιγουράρει σε διάφορα έντυπα. Συνέντευξη στο Έψιλον της Ελευθεροτυπίας, και ένα αφιέρωμα στο ΤIME του οποίου έχει γράψει το κεντρικό άρθρο ο ίδιος.

Λοιπόν αυτό το βιβλίο μου έμαθε μια νέα επιστήμη που λέγεται cognitive science και την οποία πρώτη φορά άκουγα τότε. Τώρα ξέρω ότι λέγεται γνωστική επιστήμη και συνδυάζει εργαλεία από την ψυχολογία, την πληροφορική, τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και τη νευροβιολογία. Είχα τόσο ενθουσιαστεί με αυτή την επιστήμη όταν διάβασα το βιβλίο, που ήθελα να τα παρατήσω όλα και να πάω στην Αμερική να γίνω γνωστική επιστήμονας (μετά κατάλαβα ότι είμαι λίγο τεμπέλα και προτίμησα να κάνω ένα παιδί)

Το βιβλίο είναι μιλάει για τη γλώσσα άλλα όχι όπως θα μιλούσε ένας γλωσσολόγος. Δεν τον ενδιαφέρουν το συγγραφέα τα λάθη, η σωστή χρήση της γλώσσας, οι ιδιωματισμοί και τα συνώνυμα. Τον ενδιαφέρει το βαθύτερο ένστικτο όλων των ανθρώπων να μάθουν να μιλάνε και να καταλαβαίνουν μια γλώσσα. Προσπαθεί να αποδείξει ότι υπάρχει τέτοιο ένστικτο και στο τελευταίο κεφάλαιο προσπαθεί να μας πείσει γιατί κάτι τέτοιο μας αφορά.

Ακόμη και αποκομμένα να διαβάσεις τα κεφάλαια του βιβλίου μαθαίνεις τόσα πολλά. Για το πόσο παρλαπίπες είμαστε ως είδος, για τη γλώσσα του μυαλού τα «διανοητικά» (mentalese, στα Αγγλικά, είμαι πολύ περίεργη για το πώς το μετέφρασαν στα Ελληνικά ) για το πώς είναι μύθος ότι σκεφτόμαστε με λέξεις, για το σχεδιασμό του εγκεφάλου. (Γι αυτό το τελευταίο υπάρχουν πολλά να πει κι έτσι λίγα χρόνια μετά το γλωσσικό ένστικτο έγραψε ένα ακόμη ενδιαφέρον βιβλίο το how the Mind works)

Είναι τεράστιος ο πλούτος των ιδεών που βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο. Ένα αγαπημένο του θέμα είναι η αποδόμηση κάποιων κλισέ για τη γλώσσα που βασίζονται σε λάθη των επιστημόνων ανά τους αιώνες. Στα τελευταία κεφάλαια τονίζει ανάμεσα σε άλλα ότι παρόλες τις διαφορές μας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, τις διαφορές σε θρησκείες, έθιμα, γλώσσα κι ένα σωρό άλλα, τελικά είμαστε πολύ όμοιοι ως είδος. Ένα αγαπημένο μου κομμάτι είναι το κεφάλαιο “The Language Mavens” (Οι Ξερόλες της Γλώσσας θα το μετέφραζα) που εξηγεί το πόσο διαφορετικά βλέπουν τη γλώσσα οι βιολόγοι και οι αστυνόμοι της γλώσσας, τα ψώνια όπως οι γλωσσολόγοι , οι δάσκαλοι αγγλικών κι άλλα τέτοια μίζερα ανθρωπάκια. «Για ένα επιστήμονα το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι η απιθανότητα της. Τα πιο πολλά αντικείμενα στο σύμπαν- λίμνες, βράχοι, δέντρα, σκουλήκια, αγελάδες, αυτοκίνητα- δε μιλάνε. …Πως μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό το θαύμα; Προφανώς χρειάζονται κάποιοι κανόνες αλλά όχι κανόνες του είδους «μη χωρίζετε τα απαρέμφατα», «ποτέ μην αρχίζετε μια πρόταση με ‘και’» . Στην πραγματικότητα ήδη έχουμε μηχανές που δε χωρίζουν απαρέμφατα - λέγονται κατσαβίδια μπανιέρες, μηχανές του καφέ κοκ…..Έτσι κάποιος μπορεί να διαλέξει να κάνει ζήτημα τους γραμματικούς κανόνες αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουν τόση σχέση με την ανθρώπινη γλώσσα όσο και τα κριτήρια για γάτες σένα διαγωνισμό ομορφιάς γατών έχουν με τη βιολογία των θηλαστικών». (η μετάφραση δική μου)

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του βιβλίου που το κάνει τόσο προσιτό είναι το ότι είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ. Κάνει αναφορές σε γραπτά και εργασίες άλλων επιστημόνων αλλά και στο Γούντι Άλλεν, στη Λίλι Τόμλιν στο Σταρ Τρεκ και σε σκανδαλοθηρικές εφημερίδες. Ο άνθρωπος δεν έχει σοβαροφάνεια και φαίνεται και απ’τον τρόπο που απαντάει στο δημοσιογράφο του Έψιλον όταν το ρωτάει για τα – πλούσια – μαλλιά του: «Τα έχω έτσι γιατί μπορώ».

Συνοψίζοντας:
Το Γλωσσικό Ένστικτο ένα βιβλίο με στοιχεία από πολλές επιστήμες ασχολείται με τη γλώσσα των ανθρώπων και είναι ένα βιβλίο που πολλοί άνθρωποι θα βρουν ενδιαφέρον: Όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της γλώσσας, γονείς, βιολόγοι, αστέρια των ΜΜΕ, πολιτικοί και απλοί μπλόγκερζ!

Πριν ανεβάσω το κείμενο κάνω και μια έρευνα να δούμε τι άλλο έχει γραφτεί για το βιβλίο. Λοιπόν το κεφάλαιο για τους Ξερόλες που έμενα μου άρεσε τόσο πολύ αφαιρέθηκε από την ελληνική έκδοση! Επίσης έχει γράψει κι άλλος μπλόγκερ που τον απασχολούν τα ζητήματα της καθολικής γραμματικής.

Τα Δικαιώματα του Μικρού Αναγνώστη

Πρόκειται για τα δικαιώματα του μικρού αναγνώστη όπως τα αναγνώρισε η 1η Αναγνωστική Σύνοδος που πραγματοποιήθηκε στη Βιβλιοχώρα το Φεβρουάριο του 2007.

1.Το δικαίωμα να μην διαβάζεις!
2.Το δικαίωμα να ξεφυλλίζεις απλώς ένα βιβλίο!
3.Το δικαίωμα να αφήνεις στη μέση ένα βιβλίο!
4.Το δικαίωμα να διαβάζεις όσες φορές θέλεις το ίδιο βιβλίο!
5.Το δικαίωμα να διαβάζεις ότι σου αρέσει!
6.Το δικαίωμα να νιώθεις ο ήρωας του βιβλίου!
7. Το δικαίωμα να διαβάζεις οπουδήποτε!.
8..Το δικαίωμα να ψάχνεις πληροφορίες στα βιβλία που διαβάζεις!
9.Το δικαίωμα να διαβάζεις δυνατά, χωρίς να ενοχλείς!
10.Το δικαίωμα να απαιτείς ησυχία, όταν διαβάζεις!

Περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Φιλίπ Μπρασέρ "1001 Δραστηριότητες για το βιβλίο" (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Τα έχουμε και σε αφίσα στο σχολείο μπας και πείσουμε κανένα μικρό να διαβάσει! Το ποστ το εμπνεύστηκα από αυτό το ποστ της Κωνσταντίνας και της το αφιερώνω.

Διάφανος - Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Συνήθως γράφω για τα βιβλία που διαβάζω. Θα κάνω μερικές μέρες να τελειώσω αυτό που διαβάζω τώρα (The Historian, Elizabeth Kostova, μου το έστειλαν με bookcrossing από τη Γερμανία και μετά θα συνεχίσει το ταξίδι του στο μακρινό Χονγκ Κονγκ).
Και σήμερα άκουσα στο αυτοκίνητο όλο τον καινούριο δίσκο του Θανάση Παπακωνσταντίνου κι έχω εντυπωσιαστεί. Είναι σπάνιο πια στις μέρες μας να ακούσω ένα ολόκληρο CD από την αρχή ως το τέλος. Η αποσπασματικότητα των mp3, το καλό και το κακό τους, είναι ότι το CD σαν έργο τέχνης έχει χάσει για μένα τη μαγεία που είχε κάποτε. Χθες όμως πήρα κάτι χρήματα έκτακτα και τα επένδυσα σε μουσική.

Ο Διάφανος λοιπόν , πολύ διαφορετικός απ’ τον προηγούμενο. Το προηγούμενο ομολογώ το άκουσα δυο φορές όλες κι όλες. Προσπαθούσα, προσπαθούσα αλλά δεν τα κατάφερα να το αγαπήσω. Αυτό όμως είναι αλλιώς, έχει πραγματικά τραγούδια, με ιστορίες όπως αυτές που λέει ο Θανάσης από το 1990. Το Θανάση τον ξέρουμε και λίγο ως Λαρισαίοι, ο Μάκης δηλαδή, έκανε κάποτε παρέα μαζί του, μετά ήρθαν τα παιδιά, οι γάμοι και χαθήκανε. Αυτό που θυμάμαι πάντα και τα ξαναθυμηθήκαμε προχθές είναι ότι έχει γράψει τους στίχους για το Μαύρο Γάτο του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Τότε λοιπόν 10 χρόνια και βάλε πριν έλεγε ο Θανάσης ότι έβγαλε χρήματα από αυτό το τραγούδι. Το Σάββατο το βράδυ ακούστηκε το τραγούδι στο Ντιλ. «Πέφτουν τα δικαιώματα στο Θανάση» αναφωνήσαμε κι οι δυο με χαρά κι ας μην τα έχει ανάγκη πια. Κι εκείνο το τραγούδι ήταν μια ιστορία.

Αυτό που μου αρέσει σ' αυτό το δίσκο είναι ότι τα τραγούδια είναι διαφορετικά. Έχει καλαματιανούς και συρτούς και λίγο τζαζ και λίγο μπλουζ και φράσεις απροσδόκητες. Διάβασα μια κριτική στην Ελευθεροτυπία για το δίσκο που εξήρε το πόνημα για την ποιότητα του και την πρωτοτυπία αλλά έλεγε ότι δεν είναι σπουδαίος καλλιτεχνικά. Ειδικά το τραγούδι «Το Κομμωτριάκι» έγραφε ότι είναι κακό. Οι στίχοι στο συγκεκριμένο τραγούδι εμένα μου φαίνεται ότι ξεκινάνε καλά αλλά ειδικά το ρεφρέν είναι πολύ αμήχανο. Αλλά κακό δε θα το έλεγα. Και γενικά όπως προείπα είχα πολύ καιρό να ακούσω δίσκο έτσι ασταμάτητα. Μάλιστα δεν πρόλαβα να τον ακούσω όλο στο πήγαινε και ανυπομονούσα να τελειώσω το μάθημα ν’ακούσω το υπόλοιπο.

Το αγαπημένο μου τραγούδι είναι αυτό που λέγεται «Πες Μου Κάτι». Έχει διάφορες παράξενες φωνές που στην αρχή νομίζεις ότι τραγουδάνε άλλη γλώσσα. Κι έχει και τον εξής στίχο: «Πες μου κάτι αφόρητο. Σαν τη φράση «ξέρεις τι έχω κάνει εγώ για σένα». Πες μου κάτι ψεύτικό σαν τον ήλιο του χειμώνα και σαν την ορκισμένη αγάπη της». Μπράβο Θανάση!

Άλλη ωραία έκπληξη του δίσκου ήταν το κομμάτι 10. Άκουγα τη μουσική και κάποιες λέξεις να απαγγέλλονται και ξαφνικά ακούω κάπου ανάμεσα «Αθήναιος» και λέω δε μπορεί αυτό παρά είναι σύμπτωση και συνεχίζω κι ακούω κι άλλα γνωστά ονόματα όλοι μπλόγκερζ. Ασυναίσθητα έτεινα το αυτί μου προς το ηχείο, ενώ οδηγούσα είπαμε ευτυχώς δεν είχε κίνηση, αλλιώς θα είχα κοπανήσει κανέναν. Μετά έρχομαι στο σπίτι, το γουγλίζω και βλέπω ότι κι άλλοι εξεπλάγησαν ευχάριστα. Ο Θανάσης ασχολείται και με το μπλογκιν δηλαδή; Αυτό δεν το ξέρω αλλά θα το μάθω!

Κλείνω τώρα αυτό το εκτός θέματος σημείωμα, γιατί με πήρε τηλέφωνο μια φίλη να πάμε για χορό. Είχα πει δε θα βγω γιατί βγήκα και χθες αλλά για χορό δε μπορώ να πω όχι.

Και μια φωτογραφία απ'το ωραίο Μεταξοχώρι που ηχογράφησε το CD ο καλλιτέχνης.

KHALED HOSSEINI - The Kite Runner

Παρασκευή βράδυ η καθιερωμένη έξοδος για ποτά με τις φιλενάδες. Στο Αλομπάρ μια έκπληξη, ένας φίλος απ’την Αθήνα που έχω καιρό να δω και η βραδιά συνεχίζεται σε άλλα μπαρ με διάφορες μουσικές.

Σάββατο πρωί, δουλειές μαγείρεμα, ξανά δουλειές, πάει και σήμερα το γυμναστήριο δεν πρόλαβα. Το βράδυ, ήσυχο, οικογενειακό, ο Μάκης στον υπολογιστή εγώ στον καναπέ διαβάζω ένα βιβλιαράκι που πούλησε πολύ στην Αμερική: The Kite Runner. Το βιβλίο κυλούσε ήρεμα μέχρι τη σελίδα 200 κι έτσι δεν ήμουν προετοιμασμένη γι αυτό που θα διάβαζα. Είναι η ιστορία ενός παιδιού που μεγαλώνει μόνο με τον πατέρα του στο Αφγανιστάν της δεκαετίας του 70, πριν την εισβολή των Ρώσων πριν, τους Ταλιμπάν. Ξαφνικά διαβάζω για το ταξίδι της επιστροφής, για τη χαμένη φιλία για τον πόνο για τα ψέματα που λένε οι γονείς στα παιδιά τους και δεν αντέχω άλλο, τα δάκρυα κυλάνε, «Όχι, όχι, δεν είναι δυνατόν» αλλά δε μπορώ να σταματήσω να διαβάζω, συνεχίζω να γυρίζω τις σελίδες έστω κι αν δε βλέπω καλά απ’τα δάκρυα. Νιώθω κυριολεκτικά να πονάω κάπου εκεί στο στομάχι Ο Μάκης ξυπνάει επιτέλους, από το λήθαργο τη οθόνης και με κοιτάζει. Ευτυχώς, έρχεται και με παίρνει αγκαλιά και μου παίρνει το βιβλίο απ’το χέρι. Άστο τώρα αυτό , δε θα σε ξαναφήσω να διαβάσεις, κάθε φορά τα ίδια, ηρέμησε αγάπη μου δες λίγη τηλεόραση. Ανοίγω έτσι στην τύχη ένα κανάλι και μέσα σε τρία λεπτά έχουν σκοτωθεί με διάφορους τρόπους τουλάχιστον 10 άνθρωποι. Έλα φέρε μου το βιβλίο, λέω και φεύγω πάω στο κρεβάτι μου κουκουλώνομαι καλά καλά φτιάχνω μια φωλίτσα ίσα ίσα για να μπαίνει το φως και διαβάζω μέχρι τις δύο. Αποκοιμιέμαι με δάκρυα στα μάτια.

The Kite Runner, Khaled Hosseini, βγήκε και στα ελληνικά σε μια έκδοση αμφιβόλου αισθητικής. Το βασικό θέμα είναι η φιλία ανάμεσα στα δυο αγόρια που μεγαλώνουν μεν στην ίδια αυλή στην Καμπούλ αλλά δυστυχώς τους χωρίζουν τόσα πολλά όπως η διαφορετική τους τάξη.
Εμένα μου αρέσουν πολύ αυτές οι ιστορίες που με παίρνουν απ΄το χέρι και μου δείχνουν ένα άλλο πολιτισμό και μάλιστα τόσο διαφορετικό απ’το δικό μας. Όσον αφορά την ιστορία το ότι το διηγείται σε πρώτο πρόσωπο είναι πολύ σημαντικό γιατί αμέσως κάνει τον αναγνώστη να νιώσει σαν να είναι αληθινή. Στις αδυναμίες του βιβλίου θα έλεγα ότι είναι κάποια κλισέ στην αφήγηση, σε αρκετά σημεία νομίζεις ότι ξέρεις τι θα πει παρακάτω. Αλλά πραγματικά συγκινήθηκα πολύ, ταράχτηκα και δε μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου.

Το αγαπημένο μου σημείο είναι κάπως έτσι: Ο Αμίρ οχτώ χρονών περίπου έχει διακοπές στη μέση του χειμώνα γιατί στο Αφγανιστάν σταματάνε το χειμώνα τα σχολεία. Κάποιοι γονείς (παντού υπάρχουν υστερικοί γονείς) επιμένουν να κάνουν τα παιδιά τους μάθημα ακόμη και το χειμώνα και ο Αμίρ ξυπνάει κάθε πρωί και βλέπει απ’το παράθυρο το γειτονάκι του που το πηγαίνουν σχολείο. Τον κοιτάζει μέχρι που στρίβει στη γωνία και μετά κουκουλώνεται πάλι κάτω απ’την κουβέρτα μέχρι το σαγόνι και κοιτάζει τα χιονισμένα βουνά στο βάθος. Τα κοιτάζει μέχρι που τον ξαναπαίρνει ο ύπνος.

Αυτή η ξεγνοιασιά με συγκίνησε…

Κάτι άλλο που διάβασα και μου άρεσε πολύ και μπορείτε να το ταξινομήσετε στα φιλολογικά κουτσομπολιά. Στη Βιβλιοθήκη της Παρασκευής στις σελίδες 12-13 έχει ένα διάλογο μεταξύ του Άρη Μπερλή και του Γιώργου Κοροπούλη. Ο Γιώργος Κοροπούλης είναι ένα ποιητής/κριτικός/φιλόσοφος που έχει μία μόνιμη στήλη στο ένθετο της Ελυεθεροτυπίας. Τις περισσότερες φορές δεν τα καταφέρνω να τον διαβάσω είναι πολύ αυτοαναφορικός ή μιλάει για τον κλειστό κύκλο των κριτικών ή πάλι λέει απλά πράγματα με περίπλοκη γλώσσα. Άσε που όταν ήμουνα φοιτήτρια τον γούσταρε μια άλλη φοιτήτρια από το Φιλολογικό κι εκείνος έκανε ότι δεν την ήθελε και του το κρατάω από τότε. Την περασμένη εβδομάδα όμως είχε γράψει κάτι για τον υπερτιμημημένο Τζόις και σκέφτηκα «Πες τα Χρυσόστομε, μας πρήξανε πια με το Τζόις». Έλα όμως που ο κος Μπερλής είχε άλλη γνώμη. Γράφει μια απάντηση λοιπόν που με λίγα λόγια λέει στον Κοροπούλη : «Δε ντρέπεσαι ρε Γιώργο να παρασύρεις τους απλούς ανθρώπους που δεν έχουν διαβάσει το Τζόις και τους βάζεις στο μυαλό ότι μπορεί και να είναι ΟΚ να μην τον διαβάσουν. Πως μπόρεσες ρε Γιώργο να βάλεις στην ίδια πρόταση το Τζόις και τον ελάσσονα ποιητή Ασλάνογλου;» Το ωραίο λοιπόν που διάβασα είναι η απάντηση του Κοροπούλη και του βγάζω το καπέλο μου (ένα καινούριο σκουφάκι άσπρο με παγιέτες ασημένιες, είμαι κούκλα μ’αυτό):

« Αγαπητέ Άρη Μπερλή, έφτασε και η σειρά μας να βγούμε επί σκηνής, όπως βλέπω, και να διαπληκτιστούμε περί Κανόνος, δήθεν, και Τζόις. Αυτή την εβδομάδα θα διασκεδάσουμε εμείς τους υπόλοιπους λογοτέχνες, βιβλιοκριτικούς κ.λπ. – κι έπειτα θα κατέβουμε να καθίσουμε ήσυχα ήσυχα ανάμεσα τους, ενώ οι δύο επόμενοι συνάδελφοι θα σπεύδουν να εκτελέσουν το δικό τους νούμερο. Έτσι περνάει ευχάριστα ο καιρός ως τις επόμενες βραβεύσεις…»

Απόλαυση, άσε που μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε και για διαπληκτισμούς μπλόγκερζζζ.

Να 'μαι κι εγώ με το καπελάκι μου (εδώ είναι πριν το βγάλω στον κο Κοροπούλη).